Aanleiding

●        Op 19 december 2017 besliste de gemeenteraad om de burgemeestersconvenant 2030 te ondertekenen

●        Het Lokaal Energie- en Klimaatpact van de Vlaamse Regering en de Vlaamse steden en gemeenten van 4 juni 2021 gaat een aantal verbintenissen engagement aan inzake de algemene engagementen en de vier werven behoudend 16 specifieke doelstellingen.

●        De gemeente Hemiksem ondertekende het Lokaal Energie- en Klimaatpact 1.0 op 21 september 2021.

●        Op 24 maart 2025 nam het schepencollege akte van de rapportering 2024 van het Lokaal Energie- en klimaatpact en van het financieel verantwoordingsformulier LEKP 2023-2024

Juridische regels

Volgende bevoegdheidsgrond en regelgeving is van toepassing: 

Bevoegdheidsgrond 

●        Het Decreet over het lokaal bestuur van 22 december 2017, artikel 42

Toepasselijke regelgeving

art. 2 van het Decreet Lokaal Bestuur: “De gemeenten zijn overeenkomstig artikel 41 van de Grondwet bevoegd voor de aangelegenheden van gemeentelijk belang. Voor de verwezenlijking daarvan kunnen ze alle initiatieven nemen. Ze beogen om bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijk gebied.”

Feiten, context en argumentatie

Binnen het Lokaal Energie- en Klimaatpact dient een jaarlijkse inhoudelijke rapportering met betrekking tot de voorgang opgemaakt te worden.

Dit zijn de door de gemeente (en haar inwoners) in 2024 uitgevoerde acties om de verschillende doelstellingen te bereiken.

Deze dient na voorlegging aan de gemeenteraad bij Agentschap Binnenlands Bestuur ingediend te worden.

Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het Lokaal Klimaatpactportaal, waar de Vlaamse overheid de monitoring van de doelstellingen bijhoudt.

Bij een tijdige gemotiveerde goedkeuring van deze rapportage door de gemeenteraad zijn de uitgekeerde Vlaamse subsidies definitief door de gemeente verworven.

FINANCIËLE RAPPORTAGE:

Er dienen 90.669,30 euro aan kosten voor het LEKP verantwoord te worden.

De som van de uitgaven zoals hierboven vermeld komt op 392.310,26 euro.

TOELICHTING BIJ HET RAPPORT:

Het aantal inwoners van Hemiksem is gestegen van 12.105 naar 12.396. Alle streefdoelen voor 2030 die op het aantal inwoners zijn gebaseerd zijn dus ook in die mate strenger geworden.

Werf 1 Vergroening

1.1 Bomen

Streefdoel 2030: 12.396

Situatie eind 2023: 745

Percentage van het doel bereikt: 6,15%

Situatie eind 2024: 799

Percentage van het doel bereikt: 6,45%

In het kader van het Lokaal Energie- en Klimaatpact engageert Vlaanderen zich om tegen 2030 één bijkomende boom per inwoner te realiseren. Deze doelstelling werd per gemeente vertaald op basis van het aantal inwoners. Voor Hemiksem betekent dit de aanplant van 12.396 bomen tegen 2030, of gemiddeld ongeveer 2.000 bijkomende bomen per jaar.

Het realiseren van deze doelstelling stelt Hemiksem voor een bijzondere uitdaging. Onze gemeente is relatief klein in oppervlakte en kent een hoge bebouwingsgraad, waardoor het aantal geschikte locaties voor grootschalige boomaanplant beperkt is. Niettemin wordt continu onderzocht waar kwalitatieve aanplant mogelijk is op gemeentelijke eigendommen.

Hieronder een theoretisch overzicht van potentiële open ruimte in eigendom van de gemeente waarop bomen kunnen aangeplant worden:

Bij de inschatting van het plantpotentieel moet rekening gehouden worden met het feit dat niet alle ruimte effectief beschikbaar is voor bomen. Een volwassen boom heeft gemiddeld 50 m² ontwikkelingsruimte nodig om duurzaam te groeien. Hierdoor komt het aantal bomen dat op kwalitatieve wijze op deze percelen kan uitgroeien tot volwassen exemplaren neer op ongeveer 437.

Bovendien worden sommige van deze open ruimtes bewust zo behouden, vanuit ecologische, landschappelijke of recreatieve overwegingen. De geplande ontwikkeling van het park op de Bekaert-site zal in de toekomst bijkomende kansen bieden voor boomaanplant.

De gemeente kiest ervoor om in te zetten op kwalitatief en doordacht groenbeheer, waarbij bomen deel uitmaken van een breder visie op vergroening en biodiversiteit. Er wordt niet louter geplant om te voldoen aan cijfermatige doelstellingen, maar wel met het oog op leefkwaliteit, duurzaamheid en ecologische meerwaarde.

Tot slot wordt opgemerkt dat ook bomen aangeplant door particulieren meetellen voor het behalen van het streefdoel. Inwoners kunnen deze registreren via het platform www.groenblauwpeil.be. De gemeente zal via gerichte communicatie inwoners blijven aanmoedigen om hieraan bij te dragen.

1.2 Hagen en geveltuinbeplanting
 

Streefdoel 2030: 6.198 meter

Situatie eind 2023: 214 meter

Percentage van het doel bereikt: 3,54 %

Situatie eind 2024: 504 meter

Percentage van het doel bereikt: 8,13 %

We moeten hier het onderscheid maken tussen hagen die door de gemeentediensten worden aangeplant en geveltuinen die worden aangelegd op vraag van bewoners.

Net zoals in het vorige punt beschreven werd bij het bepalen van de streefdoelen geen rekening gehouden met het feit dat Hemiksem klein en dichtbevolkt is.

Om het streefdoel te bereiken zou er ca. 1.000 meter haag per jaar moeten bij geplant worden. Het heeft geen zin om nutteloze hagen aan te leggen, ze moeten functioneel zijn. Er moet met de groendienst bekeken worden welke afstand aan nieuwe hagen functioneel en realistisch is, o.a. langs trage wegen.

Om inwoners aan te sporen om geveltuinen aan te vragen werd in 2023 een nieuw reglement hierover goedgekeurd. Na goedkeuring van de aanvraag worden de werken gratis uitgevoerd door de gemeentediensten. Voorlopig zijn er nog maar een beperkt aantal aanvragen ingediend (zes). Meer promotie lijkt nodig.

1.3 Natuurgroenperken
 

Streefdoel 2030: 12,4

Situatie eind 2023: 7

Percentage van het doel bereikt: 57,83%

Situatie eind 2024: 10

Percentage van het doel bereikt: 80,67 %

Natuurgroenperken zijn perceeltjes, parkjes en perkjes met gras en plantjes van minstens 10 m². Deze passen perfect in de groenvisie die voor Hemiksem werd opgemaakt om meer ruimte te geven aan groen en water in onze sterk verharde kern. Dat is ook de reden dat al meer dan 80% van het streefdoel werd bereikt.

Om het streefdoel te bereiken moet er tegen 2030 nog slechts 3 worden aangelegd. Dit is realistisch. Samen met de groendienst worden de locaties voor de komende jaren bepaald.

Werf 2 renovatie en hernieuwbare energie

2.1 Collectieve renovaties
 

Streefdoel: 267,30 collectieve energiebesparende renovaties

Situatie eind 2023: 1

Percentage van het doel bereikt: 0,38%

Situatie eind 2024: 1

Percentage van het doel bereikt: 0,37%

Binnen het Lokaal Energie- en Klimaatpact wordt gestreefd naar een aanzienlijke toename van collectief georganiseerde energiebesparende renovaties. Voor Hemiksem betekent dit een streefdoel van 267,3 renovaties tegen 2030.

Collectieve renovaties houden in dat de gemeente het initiatief neemt om eigenaars van meerdere, vaak aanpalende, woningen samen te brengen rond een gezamenlijke renovatie-aanpak. Dit vraagt een intensief proces van opsporing, sensibilisering, overleg en begeleiding. De gemeente wordt daarbij verwacht een coördinerende rol op te nemen, zowel in de voorbereiding als in de opvolging van de werken.

Gezien de beperkte schaal van Hemiksem, de sterke verstedelijking en het ontbreken van geschikte clusters van woningen, werd bij de ondertekening van het LEKP 1.0 in september 2021 beslist dat de gemeente op dit vlak geen bijkomende acties zou ondernemen.

Hoewel het belang van energiebesparing onverminderd erkend wordt, werd op basis van beschikbare middelen en personeelscapaciteit geoordeeld dat dit specifieke streefdoel in onze lokale context moeilijk haalbaar is. De focus ligt in de plaats daarvan op andere pistes die wel binnen onze mogelijkheden liggen, zoals het ondersteunen van individuele renovaties via het woonloket en de intergemeentelijke samenwerking.

Het is dan ook realistisch om aan te geven dat dit streefdoel, zoals het momenteel geformuleerd is, niet bereikt zal worden.

2.2 Coöperatieve/participatieve hernieuwbare energieprojecten
 

Streefdoel: 446,26 kWp

Situatie eind 2023: 54,34 kWp

Percentage van het doel bereikt: 12,47

Situatie eind 2024: 54,34 kWp

Percentage van het doel bereikt: 12,18 %

We zijn als gemeente zelf nog maar pas gestart met een analyse van het eigen patrimonium over het electriciteitsverbruik en het plaatsen van extra zonnepanelen.

Wanneer die analyse is afgewerkt kunnen we zien of er potentieel is om hiervoor een coöperatief of participatief project op te starten.

Er is geen zekerheid of dit streefdoel kan behaald worden.

Werf 3 (Deel)mobilteit

3.1 Deelwagens
 

Streefdoel: 24,79 deelwagens

Situatie 01/06/2023: 1

Percentage van het doel bereikt: 4,13%

Situatie 01/06/2024: 1

Percentage van het doel bereikt: 4,03%

Het Lokaal Energie- en Klimaatpact moedigt gemeenten aan om het gebruik van deelmobiliteit te stimuleren. Voor Hemiksem werd het streefdoel bepaald op 24,79 operationele deelwagens tegen 2030.

Tot medio 2023 beschikte de gemeente over één deelwagen, aangeboden via een samenwerking met Partago en geplaatst aan Depot De Luxe. Deze samenwerking werd echter door Partago beëindigd omwille van onvoldoende rendabiliteit van het project in zijn huidige vorm.

Om het aanbod aan deelmobiliteit opnieuw op te bouwen, werd samen met de gemeente Niel een gezamenlijk bestek uitgewerkt voor de plaatsing van twee nieuwe deelwagens. Deze zullen worden voorzien op de Gemeenteplaats en aan de Statieplaats, en worden in de loop van 2025 verwacht.

Het succes van dit initiatief zal in belangrijke mate afhangen van de bekendheid, de zichtbaarheid en het gebruiksgemak van de deelwagens.

Hoewel het streefdoel ambitieus is binnen de context van een kleinere en sterk verstedelijkte gemeente zoals Hemiksem, blijft de gemeente zich engageren om waar mogelijk verder in te zetten op gedeelde mobiliteit als onderdeel van een duurzaam vervoersbeleid.

3.2 Laadpunten
 

Streefdoel: 123,96 laadpuntequivalenten

Situatie eind 2023: 21,50

Percentage van het doel bereikt: 17,76%

Situatie eind 2024: 56

Percentage van het doel bereikt: 42,76%

In het kader van de elektrificatie van het wagenpark en de vergroening van mobiliteit stimuleert het Lokaal Energie- en Klimaatpact de uitbouw van publiek toegankelijke laadpunten. Voor Hemiksem bedraagt het streefdoel 123,96 laadpuntequivalenten tegen 2030.

Een laadpuntequivalent is afhankelijk van de capaciteit en de toegankelijkheid van het laadpunt. Enkel laadpunten die publiek beschikbaar zijn, worden meegeteld. Privé-infrastructuur of installaties die enkel door werknemers kunnen worden gebruikt, komen niet in aanmerking voor rapportering binnen het pact.

De afgelopen periode werd ingezet op een sterke uitbreiding van het aanbod. In samenwerking met Fluvius (via uitbater Allego) en het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (via uitbater Engie) werden in totaal 54 extra laadpunten geplaatst:
– Allego: 16 laadpunten
– Engie: 38 laadpunten

Daarnaast werden op privé-initiatief ook al 12 (semi-)publieke laadpunten gerealiseerd. Hoewel deze niet altijd meetellen in het officiële cijfer, dragen ze wel bij tot het bredere aanbod voor gebruikers.

Dankzij deze inspanningen is inmiddels 42,76% van het streefdoel bereikt. Voor de komende jaren blijft het belangrijk om bijkomende geschikte locaties te identificeren voor verdere uitbreiding, rekening houdend met technische haalbaarheid, ruimtelijke inpassing en eventuele cofinanciering.

De gemeente blijft hierin samenwerken met haar externe partners en onderzoekt ook de mogelijkheid om in de toekomst strategischer te plannen op basis van laadbehoefte en spreiding over het grondgebied.

3.3 Fietspaden
 

Streefdoel 12.396 meter

Situatie eind 2023: 0 meter

Percentage van het doel bereikt: 0%

Situatie eind 2024: 0 meter

Percentage van het doel bereikt: 0%

Binnen het Lokaal Energie- en Klimaatpact engageert Vlaanderen zich voor een aanzienlijke uitbreiding en verbetering van fietsinfrastructuur. Voor Hemiksem werd het streefdoel vastgelegd op 12.396 meter nieuwe of structureel opgewaardeerde fietspaden tegen 2030.

Volgens de rapporteringstool van het Klimaatportaal werden in 2023 en 2024 formeel nog geen meters als gerealiseerd aangemerkt. Nochtans zijn er wél fietsinfrastructuurprojecten uitgevoerd of in uitvoering die in aanmerking zouden kunnen komen voor rapportering.

Het betreft onder meer:
– Aanleg van een nieuw fietspad langs de Vliet (deeltraject Hemiksem): 320 meter
– Structurele opwaardering van de fietspaden langs Kerkeneinde en Assestraat: 1.160 meter

Wanneer deze trajecten als structurele opwaardering erkend worden door het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW), betekent dit een gerealiseerd percentage van 11,94% van het streefdoel.

De rapportering van fietspadinfrastructuur gebeurt via het Loket voor Lokale Besturen. Er wordt daarbij nagegaan of het gaat om nieuwe aanleg, heraanleg of structurele verbeteringen, zoals bedoeld binnen de normen van het Kopenhagenplan. Hieronder vallen ook ingrepen die sluipverkeer weren via knips of verkeersfilters, en nieuwe verbindingen via trage wegen.

Voor de komende jaren zijn er bijkomende opportuniteiten, waaronder:
– De geplande heraanleg van het fietspad langs de Witte Baan (ca. 1.400 meter)
– De ontwikkeling van de Bekaert-site, waar ruimte voorzien wordt voor trage wegen en een fietsvriendelijke inrichting van het jaagpad

Hoewel het behalen van het volledige streefdoel een grote uitdaging vormt voor een kleine en sterk verstedelijkte gemeente als Hemiksem, blijft de inzet op veilige en toegankelijke fietsinfrastructuur een belangrijke prioriteit binnen het mobiliteitsbeleid.

Werf 4 Droogteproblematiek

4.1 Ontharding

Streefdoel: 12.396 m²

Situatie eind 2023: 0 m² (Zonder Bekaert)

Situatie eind 2023 (met Bekaert): 240.000 m²

Percentage van het doel bereikt (zonder Bekaert): 0%

Percentage van het doel bereikt (met Bekaert): 1982%

Situatie eind 2024: 750 m² (Zonder Bekaert)

Situatie eind 2024 (met Bekaert): 240.705 m²

Percentage van het doel bereikt (zonder Bekaert): 6,05%

Percentage van het doel bereikt (met Bekaert): 1941%

Binnen de werf droogteproblematiek van het Lokaal Energie- en Klimaatpact is ontharding een belangrijk actiepunt. Voor Hemiksem werd het streefdoel bepaald op 12.396 m² ontharde oppervlakte tegen 2030.

Door de bodemsaneringswerken op de voormalige Bekaert-site werd in 2023 een uitzonderlijk grote oppervlakte onthard, namelijk 24 hectare of 240.000 m². Hoewel dit cijfer theoretisch ruim boven het streefdoel ligt, wordt deze éénmalige ingreep door de gemeente buiten beschouwing gelaten bij de beoordeling van haar reguliere inzet op ontharding van het openbaar domein.

In 2024 werden twee kleinere, maar structurele onthardingsprojecten gerealiseerd:
– Het plein aan het einde van de Kastanjelaan (grens Parklaan)
– Een gedeelte van het plein aan de Acacialaan, ter hoogte van de skateramp

Deze ingrepen vertegenwoordigen samen 750 m² ontharde oppervlakte, goed voor 6,05% van het streefdoel (exclusief Bekaert).

Voor de komende jaren is het belangrijk om binnen het kader van de in 2024 opgemaakte Groenvisie haalbare en financieel uitvoerbare acties te selecteren. De gemeente streeft hierbij naar een integrale aanpak waarin ontharding hand in hand gaat met vergroening, waterinfiltratie en ruimtelijke kwaliteit.

Daarnaast blijft bewustmaking bij inwoners cruciaal: een groot deel van de verharding in het gemeentelijk gebied bevindt zich immers op privaat domein. Zonder gedragsverandering op dat vlak worden de inspanningen in het openbaar domein deels tenietgedaan.

4.2 Hemelwateropvang

Streefdoel: 12.396 m³

Situatie eind 2023: 665 m³

Percentage van het doel bereikt: 5,49%

Situatie eind 2024: 658 m³

Percentage van het doel bereikt: 5,31%

In samenwerking met Waterlink en Aquafin werd het hemelwater- en droogteplan (HWDP) opgemaakt. Dat is het geschikte platform om te zoeken naar nieuwe locaties om hemelwater te laten infiltreren, bufferen en te herbruiken. Het HWDP wordt nog goedgekeurd..

Er dienen uit het HWDP acties geselecteerd te worden om het streefdoel voor 2030 zo goed mogelijk te benaderen of te behalen.

5 Algemene doelstellingen

5.1 Burgemeestersconvenant

Zoals gevraagd heeft Hemiksem de Burgemeesterconvenant 2030 ondertekend.

Dit staat fout vermeld in het rapport.

Gemeenten die hier al op ingetekend hebben kunnen zelf beslissen wanneer ze de Burgemeestersconvenant 2050 willen ondertekenen.

De eerste betrachting moet zijn om zo goed mogelijk de streefdoelen voor 2030 te behalen. Hiervan zal afhangen wanneer de Burgemeestersconvenant 2050 kan ondertekend worden met volgende streefdoelen:

●        Behalen van nationale of regionale CO2 doelstellingen

●        Klimaatneutraliteit

5.2 Energiebesparing lokaal patrimonium

Streefdoel: 20,73% energiebesparing

Situatie eind 2021: 0,11% energiebesparing

Situatie eind 2022: 22,09% energiebesparing

Percentage van het doel bereikt (eind 2022): 106,56%

Er werd geen update van de cijfers gegeven

Een groot deel van de energiebesparing in 2022 kan verklaard worden door:

Sluiting van het zwembad

Sloping + nieuwbouw school Klaverbos

Besparen op stookkosten door lagere gewenste temperatuur centrale verwarming in gemeentegebouwen naar aanleiding van de hoge energiekosten.

Het streefdoel is bereikt. Er moet blijvend gemonitord worden om te zorgen dat dit ook in 2030 zo blijft. Door het volledig in gebruik nemen van school Klaverbos kan het verbruik terug stijgen.

5.3 Reductie CO2-uitstoot lokaal patrimonium

Streefdoel: 29,3% CO2-reductie

Situatie eind 2021: 11,98% stijging CO2-uitstoot

Situatie eind 2022: 23,1% daling CO2-uitstoot

Percentage van het doel bereikt (eind 2022): 78,84%

Er werd geen update van de cijfers gegeven

De verklaring voor deze opmerkelijke daling is analoog met deze van het vorige punt.

De doelstelling voor CO2-uitstoot is echter nog niet behaald. Hiervoor moet er verder ingezet worden op energiebesparing in het gemeentelijk patrimonium.

Er moet bekeken worden welke maatregelen budgettair haalbaar zijn.

Het dak van de bibliotheek vernieuwen en isoleren is een van de mogelijke projecten.

5.4 VerLEDing

Streefdoel: 1.276 lichtpunten LED

Situatie eind 2023: 408

Percentage van het doel bereikt: 31,97%

Er werd geen update van de cijfers gegeven

De uitrol van LED openbare verlichting zit op schema en het streefdoel van 100% LED openbare verlichting zal behaald worden.

5.5 Geen heffing op hernieuwbare energie

Hemiksem heeft geen heffing op hernieuwbare energie ingesteld en voldoet dus aan de doelstelling.

5.6 Lokaal warmte- en sloopbeleid

De opmaak van een lokaal warmteplan en een sloopbeleidsplan is momenteel niet voorzien.

We kunnen bekijken of het zinvol is om deze op te maken en wat de kosten en tijdsbesteding is voor de opmaak en toepassing ervan.

Samenvattende tabel

(*) cijfer klopt niet. Zie verklaring onder 3.3.

De financiële gevolgen zorgen ervoor dat het bestuur een geïnformeerde keuze

kan maken bij de besluitvorming :

Artikel 1

De gemeenteraad beslist om de rapportering 2024 van het Lokaal Energie- en klimaatpact en  het financieel verantwoordingsformulier LEKP 2023-2024 goed te keuren.